هوش مصنوعی محدود یا Narrow AI به سیستم‌هایی گفته می‌شود که برای انجام مجموعه‌ای از وظایف خاص طراحی شده‌اند و معمولاً در یک کار مشخص بهتر از انسان عمل می‌کند. این نوع هوش مصنوعی که با نام هوش مصنوعی ضعیف (Weak AI) نیز شناخته می‌شود، برخلاف هوش مصنوعی عمومی، تنها بر یک حوزه یا وظیفه خاص متمرکز است و هدف آن توسعه توانایی‌های شناختی مشابه انسان در تمام زمینه‌ها نیست.
هوش مصنوعی محدود نمی‌تواند دانش خود را به حوزه‌های جدید تعمیم دهد و برای آموزش به داده‌های گسترده نیاز دارد. این هوش مصنوعی توانایی انجام فعالیت‌های خلاقانه یا تفکر پیچیده را ندارند اما می‌توان در سیستم‌های ترجمه زبان، تشخیص تصویر، فیلتر کردن هرزنامه‌ها و حتی برنامه‌هایی مانند دستیارهای صوتی مورد استفاده قرار گیرد. جالب است بدانید که تمام سیستم‌های هوش مصنوعی که امروزه استفاده می‌شوند در دسته هوش مصنوعی محدود قرار می‌گیرند.
تعریف هوش مصنوعی محدود
هوش مصنوعی محدود اولین هوش مصنوعی که در تاریخچه این علم پدید آمده است. برخی از اولین سیستم‌های رایانه‌ای نیز در انجام محاسبات و کارهای کمیتی خاص بهتر از انسان عمل می‌کردند. بنابراین می‌توان گفت که این فناوری‌ها پایه‌گذار هوش مصنوعی محدود بودند. امروزه نمونه‌های متعددی از هوش مصنوعی محدود وجود دارد. از جمله رایانه‌هایی که در بازی‌های پیچیده‌ای مانند شطرنج، تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه در تجارت و سایر کارهای مفید توانسته‌اند از انسان‌ها پیشی بگیرند. با وجود این پیشرفت‌ها جامعه فناوری به سمت تکامل سیستم‌های هوش مصنوعی عمومی‌تر حرکت می‌کند.
تفاوت بین هوش مصنوعی محدود و عمومی
هوش مصنوعی محدود (Narrow AI) و هوش مصنوعی عمومی (General AI) دو نوع مختلف از هوش مصنوعی هستند که تفاوت‌های اساسی دارند:
- هوش مصنوعی محدود برای انجام یک کار خاص یا مجموعه‌ای از وظایف استفاده شود در صورتی که هوش مصنوعی عمومی قابلیت انجام هر نوع وظیفه‌ای مشابه با انسان را دارد.
- هوش مصنوعی محدود به شدت تخصصی است و قادر به انجام کارهایی خارج از حوزه تخصصی خود نیست. در صورتی که هوش مصنوعی عمومی قادر به انجام وظایف مختلفی مشابه انسان‌ها است. مانند: تفکر انتزاعی، استدلال پیچیده و تصمیم‌گیری در شرایط نامشخص.
- مثال‌ها متعددی از کاربرد هوش مصنوعی محدود وجود دارد که شامل سیستم‌های تشخیص صورت، دستیارهای صوتی (مثل سیری و الکسا)، چت‌بات‌ها و الگوریتم‌های پیشنهادگر (مثل نتفلیکس یا یوتیوب) است در صورت که هوش مصنوعی عمومی هنوز در مرحله تحقیق و توسعه است و هیچ سیستم هوش مصنوعی عمومی کاملی در حال حاضر وجود ندارد.
ریموند کورزویل مدیر مهندسی گوگ، پیش‌بینی می‌کند که تا سال 2029 سیستم‌های هوش مصنوعی آزمایش تورینگ را پشت سر خواهند گذاشت و تا سال 2045 به سطحی از تکینگی تکنولوژیکی خواهند رسید که انسان‌ها قادر به ادغام نئوکورتکس خود با سیستم‌های تقویت هوش مصنوعی خواهند بود.
کاربردهای هوش مصنوعی محدود
هوش مصنوعی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های عصر حاضر در بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره و صنایع گوناگون جایگاه ویژه‌ای یافته است. این فناوری با قابلیت پردازش و تحلیل داده‌ها، بهینه‌سازی فرآیندها و ارائه راهکارهای نوآورانه توانسته تحولات چشمگیری در حوزه‌هایی نظیر حمل‌ونقل، سلامت، تجارت و سرگرمی ایجاد کند. هوش مصنوعی محدود با تمرکز بر انجام وظایف خاص و تعریف‌شده نقش بسزایی در تسهیل امور و ارتقای کیفیت خدمات دارد. برخی از کاربردهای هوش مصنوعی محدود عبارت است از:
- اتومبیل‌های خودران: خودروهای خودران مانند خودروهای گوگل و Uber از حسگرها و الگوریتم‌های یادگیری عمیق برای تحلیل محیط و تصمیم‌گیری در رانندگی استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها با تحلیل داده‌های حسگرها، مسیریابی بهینه و جلوگیری از تصادفات را ممکن می‌سازند.
- تشخیص چهره: سیستم‌های تشخیص چهره در برنامه‌هایی مانند احراز هویت، امنیت و شناسایی افراد در تصاویر و ویدیوها استفاده می‌شوند. این فناوری در گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و سیستم‌های نظارتی کاربرد دارد.
- سیستم‌های توصیه‌گر: پلتفرم‌هایی مانند نتفلیکس، آمازون، یوتیوب و اسپاتیفای از سیستم‌های توصیه‌گر مبتنی بر هوش مصنوعی محدود برای ارائه پیشنهادهای شخصی‌سازی شده بر اساس تاریخچه فعالیت کاربران استفاده می‌کنند.
- پردازش زبان طبیعی: ابزارهایی مانند گوگل ترنسلیت برای ترجمه زبان‌ها و چت‌بات‌ها برای ارائه خدمات مشتریان از قابلیت‌های هوش مصنوعی محدود در پردازش زبان طبیعی بهره می‌برند.
- سیستم‌های مالی و تجاری: هوش مصنوعی محدود در تحلیل داده‌های مالی، تشخیص تقلب و ارائه پیشنهادهای سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بانک‌ها از این سیستم‌ها برای ارتقای خدمات خود بهره می‌برند.
- شبکه‌های اجتماعی: الگوریتم‌های هوش مصنوعی محدود در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک برای ارائه محتوای متناسب با سلیقه کاربران و افزایش تعامل آن‌ها به کار می‌روند.
- ربات‌های صنعتی: در خطوط تولید کارخانه‌ها ربات‌های مجهز به هوش مصنوعی محدود می‌توانند وظایف تکراری یا خطرناک را با دقت و سرعت بالا انجام دهند.
- سیستم‌های تشخیص تصادفات: این سیستم‌ها با تحلیل داده‌های محیطی و هشدار به رانندگان یا تماس با خدمات اضطراری می‌توانند از وقوع تصادفات جلوگیری کنند.
- پزشکی و سلامت: هوش مصنوعی محدود در تحلیل تصاویر پزشکی، تشخیص بیماری‌ها و مدیریت داده‌های بیماران نقش بسزایی ایفا می‌کند. همچنین در توسعه داروها و ارائه درمان‌های شخصی‌سازی شده مؤثر است.
این مثال‌ها تنها بخشی از کاربردهای گسترده هوش مصنوعی محدود است که نشان می‌دهد این فناوری چگونه زندگی ما را متحول کرده و در حوزه‌های مختلف اثربخش بوده است.
چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی محدود
با وجود کاربردهای گسترده هوش مصنوعی محدود با چالش‌ها و محدودیت‌های قابل‌توجهی مواجه است.
برخی از این چالش‌ها عبارت‌اند از:
- فقدان هوش عمومی: هوش مصنوعی محدود تنها قادر به انجام وظایف مشخصی است که برای آن برنامه‌ریزی شده و نمی‌تواند از اطلاعات خود در شرایط جدید یا درخواست‌های خارج از محدوده استفاده کند.
- وابستگی به کیفیت داده‌ها: عملکرد هوش مصنوعی محدود به شدت به کیفیت و کمیت داده‌هایی که برای آموزش استفاده می‌شود وابسته است. در سازمان‌ها دولتی و شرکت‌های خصوصی داده‌ها اغلب پراکنده و دسترسی به آن‌ها محدود است که می‌تواند بر عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی تأثیر بگذارد. همچنین دسترسی به داده‌های با کیفیت بالا هزینه‌بر و زمان‌بر است به ویژه زمانی که داده‌ها به درستی جمع‌آوری یا سازمان‌دهی نشده باشند.
- هزینه‌های پیاده‌سازی و نگهداری: پیاده‌سازی هوش مصنوعی محدود نیاز به سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها، منابع انسانی و آموزش دارد. برای سازمان‌ها که با محدودیت‌های بودجه‌ای روبرو هستند پرداخت هزینه‌های ابتدایی و هزینه‌های نگهداری یک مانع بزرگ باشد.
- محدودیت در یادگیری: این سیستم‌ها نمی‌توانند فراتر از محدوده عملکرد از پیش تعریف‌شده خود یاد بگیرند یا به طور مستقل تصمیم‌گیری خود را بهبود دهند.
- وابستگی به انسان: هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از وظایف را سریع‌تر و با دقت بیشتر از انسان‌ها انجام دهد اما همچنان نیاز به نظارت و کنترل انسانی دارد. در سازمان‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی دسترسی به نیروی متخصص برای مدیریت و نگهداری این سیستم‌ها محدود باشد.
یک پاسخ
خیلی خوبه