سیستم خبره، یک برنامه رایانه‌ای با هدف حل مشکلات تخصصی است که برای حل این مشکلات نیازمند حضور یک کارشناس انسانی است تا با استفاده از روش های هوش مصنوعی و دانش ذخیره شده در پایگاه دانش خود، این مشکلات را حل کند.
تاریخچه سیستم خبره
اولین سیستم خبره در سال 1965 توسط ادوارد فیگنباوم (Edward Feigenbaum) و جوشوا لدربرگ (Joshua Lederberg) در دانشگاه استنفورد كالیفرنیا طراحی شد، این سیستم برای تجزیه و تحلیل تركیبات شیمیایی طراحی شده بود.
کاربرد سیستم های خبره
سیستم‌های خبره کاربردهای متفاوتی در زمینه‌های متنوعی از جمله تشخیص پزشکی، مهندسی نفت و سرمایه گذاری مالی دارند.
سیستم خبره چگونه کار می‌کند؟
این دانش معمولاً به صورت قوانین “if-then” (قواعد اگر-آنگاه) نمایش داده می شود: “اگر شرطی درست باشد، می‌توان استنباط یا اقدامی انجام داد. پایگاه دانش یک سیستم خبره، شامل هزاران قانون است. در سیستم های خبره در نتیجه گیری قطعیت وجود ندارد زیرا یک عامل باعث افزایش یا کاهش احتمالات می‌شود، به عنوان مثال یک سیستم خبره با بررسی عوامل، احتمال ابتلای فرد به بیماری گلوکوم (نوعی بیماری چشمی) را با دقت 90 درصد پیش بینی می‌کند.
اصلی ترین مزیت سیستم های خبره شبیه سازی رفتار انسانی با استفاده از قواعد اگر و آنگاه است.
- تهیه پاسخی برای تصمیمات، فرایندها و وظایفی که تکراری هستند.
- نگه دارید حجم زیادی از اطلاعات
- به حداقل رساندن هزینه آموزش کارمندان
- متمرکز کردن فرآیند تصمیم گیری
- کاهش زمان لازم حل مشکلات
- ترکیب کردن هوش های مختلف انسانی
- کاهش تعداد خطاهای انسانی
- بررسی سریع و دقیق مبادلات بهتر از کارشناس انسانی متخصص
معایب سیستم های خبره
سیستم های خبر هم مانند دیگر سیستم‌ها، عیب‌های نیز دارد.
- نداشتن خلاقیت در دادن پاسخ بر خلاف متخصصان انسانی
- قادر به توضیح منطق و استدلال پشت یک تصمیم نیستند
- در تصمیم گیری ها هیچ عقل سلیمی به کار نرفته است
- اتوماسیون فرآیندهای پیچیده آسان نیست
- انعطاف پذیری و توانایی انطباق با تغییر محیط را ندارند
- وقتی پاسخی وجود ندارد قادر به تشخیص نیست
اجزاء تشکیل دهنده سیستم خبره
پایگاه دانش (Knowledge base)
پایگاه دانش یک کتابخانه از اطلاعات کدگذاری شده و قابل فهم برای سیستم در مورد محصول یا خدمات شما است از این تکنولوژی برای ذخیره سازی اطلاعات پیچیده ساختار یافته و بدون ساختار استفاده می شود.
مهندس دانش (Knowledge Engineer)
مهندس دانش، فردی است که مهارت تحلیل و مدل سازی دانش خبره را دارد و این دانش را کد گذاری و در پایگاه دانش قرار می‌دهد.
موتور استنتاج (Inference Engine)
وظیفه اصلی موتور استنتاج این است که هنگام اجرای سیستم خبره، قوانین پایگاه دانش را تفسیر و مناسب ترین قانون را انتخاب کند و سپس از آن برای حل مشکل یا پاسخ به سوال کمک بگیرد.
انواع استنتاج:
- استنتاج قیاسی
- استنتاج استقرایی
- استنتاج انتزاعی
استراتژی های استنتاج
- حرکت روبه عقب
- حرکت روبه جلو
امکانات توضیح (Facilities Explanation)
یکی از مهمترین قابلیت‌های سیستم‌های خبره ارائه توضیحاتی برای اقدامات پیشنهادی است. امکانات توضیح در سیستم خبره برای نشان دادن مراحل نتیجه گیری به کاربر در یک مسئله خاص به کار گرفته می‌شود.
